نکات مهم تغذیه در بیماران دیابتی - پرستاری دانشگاه آزاد آباده (پرستاری و سلامت)

در دیابت یا بیماری مقدار قند خون، به علت نارسایی در ترشح یا عملکرد انسولین و یا هر دو مورد، قند خون افزایش می یابد. دیابت یکی از مهمترین بیماری های غیر واگیر و مزمن جوامع انسانی شناخته شده است و یکی از مهمترین راه های درمان و پیشگیری از دیابت، استفاده از یک رژیم غذائی درمانی است. تحقیقات ثابت کرده است که رعایت رژیم غذائی می توان قند خون و نمایه توده بدنی را کاهش داد. افراد دیابتی باید رژیم غذایی روزانه و کالری دریافتی را به دقت کنترل کنند و برنامه غذایی روزانه خود را که شامل کربوهیدرات ها، پروتئین ها، چربی ها به عنوان منبع انرژی و همچنین سایر موارد مثل ویتامین ها و مواد معدنی است را برای بدن تامین نمایند.

رعایت توصیه های غذائی زیر برای بیماران دیابتی بسیار مفید می باشد:

نمک را در برنامه غذایی خود محدود کنید و از مصرف چیبس ، پفک ، انواع شور ، خیار شور و پنیر تبریز و لیقوان بپرهیزید.

غذاها را به جای سرخ کردن ،‌ تفت دهید.

از میوه ها و سبزی های حاوی ویتامین C ( گوجه فرنگی و مرکبات ) استفاده کنید.

از گریپ فروت و چای سبز استفاده کنید. ( در صورت مصرف ساندیمون ، گریپ فروت استفاده نگردد).

ویتامینهای C و E آنتی اکسیدان هستند که جهت جلوگیری از بیماری های قلب و عروق نیز مفید بوده و توصیه می شود که از منابع غذایی به مقدار مورد نیاز دریافت گردند.

از منابع غذایی حاوی ویتامین های گروه B نظیر سیب، اسفناج ، جوانه گندم، شیر ، ماست و…. استفاده نمایید.
صبح ها قبل از صرف صبحانه یک لیوان آب خنک بنوشید.

روزانه 8 – 10 لیوان آب بنوشید ولی هنگام صرف غذا و نیم ساعت قبل و بعد از آن از نوشیدن آب و مایعات خودداری کنید.

از مصرف نوشابه های گازدار معمولی و رژیمی و دوغ های گازدار پرهیز نمایید و در مصرف مرباهای رژیمی با کارشناس تغذیه خود مشورت نمایید.

شیر و ماست مصرفی را کم چرب و 1?5% چربی انتخاب نمایید.

فاصله بین صبحانه و شام 12 ساعت باشد و در بین آن به فاصله 3 – 2 ساعت یکبار وعده های غذایی و میان وعده ها را دریافت نمایید.

غذا را با دفعات متعدد و با حجم کم و آهسته و آرام میل نمایید. سعی کنید غذا را با چنگال و در بشقاب میوه خوری میل نمایید.

در هنگام عصبانیت از صرف غذا بپرهیزید. همچنین هنگام تماشای تلویزیون از مصرف غذا خودداری نمایید.

سعی کنید بیشتر از روغن های مایع کلزا ( کانولا ) و زیتون استفاده نمایید..

سیر را در برنامه غذایی خود بگنجانید.

همراه غذا با سبزی خوردن، شوید میل شود.

روزانه 2 قاشق غذا خوری سبوس جو دو سر همراه با سالاد به صورت پودر شده مصرف کنید.

به جای یک شب شام می توانید نان و پنیر و گردو و سبزی میل نمایید.

یک رژیم غذایی روزانه نسبتا کم چرب )یا کمتر از 30 درصد کالری به صورت چربی( که شامل 30 گرم گردو باشد ، برای بیماران دیابت نوع دو مفید است.

به جای یک الی دو شب شام در هفته می توانید از حبوبات پخته استفاده نمایید. نصف لیوان حبوبات پخته باید جایگزین 30 گرم گوشت و 30 گرم نان شود.

هفته ای 2 عدد تخم مرغ استفاده شود. یک عدد تخم مرغ برابر با 30 گرم گوشت می باشد که بهتر است به صورت آب پز سفت مصرف گردد.

هفته ای 2 الی 3 بار از گوشت قرمز بدون چربی (گوساله بدون چربی یا ماهیچه گوسفند) استفاده شود.

ماهی را بیشتر در برنامه غذایی خود بگنجانید.

از مصرف پوست مرغ و ماهی ، شیر و ماست پر چرب ، خامه ، سر شیر ، کله پاچه ، آبگوشت ، جگر ، دل و قلوه ، مغز ، زبان ، کباب کوبیده ، همبرگر ، سوسیس ، کالباس ، ژامبون ، پیتزا ، پنیر پیتزا ، پنیر پر چرب ، روغن حیوانی ، انواع سس سالاد ، سس مایونز ، بستنی سنتی ، شیرینی جات ، گوشت های چرب و غذاهای سرخ شده خودداری نمایید.

برنج را به صورت کته میل نمایید و به جای برنج سفید بهتر است از عدس پلو یا لوبیا پلو استفاده شود.

ماکارونی را به صورت آبکش و بدون دم کردن میل نمایید.

به جای برنج با توجه به مقدار ذکر شده می توانید از ماکارونی استفاده کنید.

معمولا غذاها در سه دسته طبقه بندی می شوند : غذاهای با(نمایه گلایسمی) میزان قند پایین, متوسط و بالا . نمایه گلایسمی معیاری است از افزایش قند خون پس از صرف غذا، به عبارتی دیگر میزان قند خونی که پس از مصرف یک وعده غذایی بالا می ‌رود نشان دهنده نمایه گلایسمی‌ آن وعده غذایی می باشد. غذاهای با نمایه گلایسمی بالا، غذاهایی هستند که میزان قند خون پس از مصرف آنها افزایش قابل توجهی می یابد و غذاهای با نمایه گلایسمی پایین ،غذاهایی هستند که قند خون پس از صرف آنها افزایش کمتری می یابد .

همواره به دیابتی ها توصیه می شود انتخاب هایی در محدوده نمایه گلایسمی کمتر از 70داشته باشند.

مواد غذایی زیر را به علت بالا بودن میزان قند، کمتر استفاده نمایید: خرما رطب ، کشمش ، موز ، کیوی ، هندوانه ، طالبی ، خربزه ، انگور ، آناناس ، نان جو حجیم ، نان باگت ، سیب زمینی آبپز یا پوره شده ، هویج آبپز ، ذرت ، مغز باقالا سبز ، کدو حلوایی ، نخود فرنگی ، ماکارونی دم شده و برنج آبکش.

* غذاهای با نمایه گلایسمی پایین به کاهش وزن و کنترل وزن کمک نموده و در کنترل اشتها مفید هستند.

** غذاهای با نمایه گلایسمی پایین، حساسیت بدن به هورمون انسولین را افزایش می دهند.

*** غذاهای با نمایه گلایسمی پایین ، روند مدیریت بیماری دیابت را بهبود می بخشند.

سایر توصیه های بهداشتی:

به بهداشت ناخن های پا و انگشتان بیشتر توجه نمایید.

همیشه همراه خود قند یا آبنبات داشته باشید تا در مواقع افت قند خون از آن استفاده نمایید.

روزانه به مدت 1 ساعت در یک سطح صاف پیاده روی متعادل توصیه می شود. دقت نمایید قبل از پیاده روی حتما یک میان وعده استفاده کنید.

15 الی 30 دقیقه بعد از تزریق انسولین یا مصرف قرص، حتماً قند میل نمایید.

جهت جلوگیری از بیماری های قلب و عروق به مقدار چربی های خون نیز توجه نمایید.

به فاصله هر 3 ماه یکبار از پزشک خود بخواهید که خون شما را از نظر قند بالا کنترل نماید .(آزمایش HbA1c )

از پرستار خود طرز استفاده از دستگاه کنترل قند خون (گلوکومتر) را یاد بگیرید.

کارت دیابت یا کارت شناسایی خود را همیشه همراه داشته باشید.